1. Giới thiệu khái niệm Agile
Mục lục
Tổng Quan Agile – Nền tảng phát triển phần mềm linh hoạt
Chương 1: Agile là gì?
Agile là một triết lý và tập hợp các nguyên lý hướng dẫn quá trình phát triển phần mềm một cách linh hoạt, đáp ứng nhanh với thay đổi và đặt người dùng làm trung tâm. Không giống mô hình Waterfall truyền thống, Agile cho phép phát triển lặp (iterative), gia tăng (incremental) và hợp tác chặt chẽ với người dùng.
✅ Mục tiêu chính của Agile:
- Rút ngắn thời gian phát triển.
- Cung cấp giá trị nhanh chóng cho khách hàng.
- Linh hoạt thích ứng với thay đổi.
- Tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan.
Chương 2: Các phương pháp thuộc họ Agile
Agile không phải là một phương pháp duy nhất, mà là “gia đình” gồm nhiều phương pháp. Một số phương pháp phổ biến:
| Phương pháp | Mô tả ngắn |
|---|---|
| DSDM (Dynamic Systems Development Method) | Tập trung vào lợi ích kinh doanh, đảm bảo chất lượng, thời gian và chi phí. |
| Lean | Tối ưu hóa quy trình, loại bỏ lãng phí, tập trung vào giá trị cho khách hàng. |
| FDD (Feature Driven Development) | Phát triển dựa trên các tính năng, phù hợp với dự án lớn có cấu trúc rõ ràng. |
| XP (Extreme Programming) | Tập trung vào kỹ thuật lập trình và kiểm thử nghiêm ngặt. |
| Scrum | Quản lý theo vòng lặp ngắn (sprint), phân vai rõ ràng như Product Owner, Scrum Master, Development Team. |
Chương 3: Các nguyên lý cốt lõi trong Agile
🔑 Các chủ đề nền tảng:
- Sự tham gia của người dùng: Người dùng tham gia liên tục trong toàn bộ quá trình để định hình sản phẩm.
- Phát triển lặp và gia tăng: Sản phẩm được phát triển theo từng phần nhỏ, mỗi phần được hoàn thiện và kiểm thử trong chu kỳ ngắn.
- Linh hoạt trước thay đổi: Dễ dàng điều chỉnh kế hoạch và thiết kế khi có yêu cầu mới.
- Ưu tiên hóa: Tập trung vào các tính năng quan trọng nhất trước.
- Làm việc cộng tác: Khuyến khích sự phối hợp giữa các thành viên nhóm và khách hàng.
Chương 4: Tuyên ngôn Agile (Agile Manifesto)
Vào năm 2001, một nhóm các chuyên gia phần mềm đã cùng nhau xây dựng Tuyên ngôn Agile, gồm 4 giá trị cốt lõi:
“Chúng tôi đang khám phá những cách tốt hơn để phát triển phần mềm bằng cách thực hiện và giúp người khác làm điều đó. Qua công việc này, chúng tôi trân trọng:”
- Cá nhân và tương tác hơn là quy trình và công cụ.
- Phần mềm hoạt động hơn là tài liệu đầy đủ.
- Cộng tác với khách hàng hơn là đàm phán hợp đồng.
- Phản hồi thay đổi hơn là tuân thủ kế hoạch.
Mặc dù cả hai vế đều có giá trị, nhưng Agile ưu tiên những gì bên trái.
Chương 5: So sánh với mô hình Waterfall
💧 Mô hình Waterfall:
- Tuần tự qua các giai đoạn: Khảo sát → Phân tích → Thiết kế → Lập trình → Kiểm thử → Bảo trì.
- Không hỗ trợ thay đổi giữa chừng.
- Thiếu tính linh hoạt và phản hồi sớm từ người dùng.
🌊 Agile vượt trội ở:
- Cho phép điều chỉnh thường xuyên dựa trên phản hồi người dùng.
- Mỗi vòng lặp đều cho ra sản phẩm có thể sử dụng.
- Phù hợp với môi trường thay đổi nhanh như hiện nay.
Chương 6: Lợi ích của Agile
Agile mang lại nhiều lợi ích thiết thực:
| Lợi ích | Mô tả |
|---|---|
| Nhanh chóng | Thời gian phát triển ngắn hơn, ra sản phẩm sớm hơn. |
| Hiệu quả | Tập trung vào tính năng quan trọng. |
| Linh hoạt | Dễ dàng thích nghi với thay đổi. |
| Hướng người dùng | Sản phẩm phản ánh đúng nhu cầu thực tế. |
| Tối ưu hóa nguồn lực | Sử dụng đội ngũ hiệu quả, tránh lãng phí. |
Theo báo cáo Standish Chaos (2006), 5 yếu tố trong 10 yếu tố quyết định sự thành công của dự án có liên quan đến Agile:
Sự tham gia người dùng, hỗ trợ lãnh đạo, mục tiêu rõ ràng, tối ưu hóa phạm vi, quy trình Agile.
Chương 7: Tổng kết chương
Agile không chỉ là một phương pháp phát triển phần mềm – mà là một triết lý linh hoạt, giúp các nhóm phát triển phần mềm:
- Làm việc hiệu quả hơn,
- Phản ứng nhanh với thay đổi,
- Giao tiếp tốt với khách hàng,
- Và tạo ra sản phẩm chất lượng phù hợp với nhu cầu thực tế.
Chương 8: DSDM – Khung phát triển dự án theo Agile
8.1. DSDM là gì?
DSDM (Dynamic Systems Development Method) là một khung quản lý dự án theo hướng Agile, ra đời để đảm bảo:
- Cung cấp giải pháp đúng vào đúng thời điểm.
- Có thể áp dụng cho mọi loại dự án, không chỉ phần mềm.
- Kết hợp đầy đủ giữa: Lợi ích kinh doanh – Chất lượng – Thời gian – Ngân sách.
🧩 Đặc điểm chính của DSDM:
- Tập trung vào giá trị kinh doanh.
- Cam kết hoàn thành đúng hạn, đúng ngân sách.
- Chất lượng được kiểm soát nghiêm ngặt.
- Phát triển gia tăng và hợp tác liên tục giữa các bên.
8.2. Nguyên lý hoạt động của DSDM
DSDM dựa trên giả định cốt lõi rằng không có giải pháp nào hoàn hảo ngay từ đầu. Do đó:
80% giá trị có thể được cung cấp chỉ với 20% nỗ lực toàn bộ (nguyên lý Pareto).
Điều này dẫn đến việc tập trung hoàn thành các tính năng có giá trị cao nhất trước, thay vì cố gắng làm mọi thứ ngay từ đầu.
8.3. DSDM khác gì với cách tiếp cận truyền thống?
| Truyền thống (Waterfall) | DSDM (Agile) |
|---|---|
| Tuần tự, không linh hoạt | Lặp và linh hoạt |
| Kết quả đến cuối dự án | Có thể nghiệm thu từng phần |
| Khó thích ứng với thay đổi | Thay đổi được chấp nhận và tích hợp dễ dàng |
| Thiếu sự tham gia người dùng | Người dùng tham gia suốt quá trình |
DSDM đảm bảo rằng dự án có nền tảng vững chắc ngay từ đầu, được xây dựng trên ba khía cạnh:
- Kinh doanh (Business)
- Giải pháp (Solution)
- Quản lý (Management)
Chương 9: Cấu trúc DSDM Agile Project Framework
9.1. Bốn thành phần cốt lõi
Khung DSDM kết hợp các yếu tố chính để tạo nên sự cân bằng trong phát triển dự án:
| Thành phần | Vai trò |
|---|---|
| Quy trình (Process) | Xác định luồng công việc từ đầu đến cuối |
| Con người (People) | Các vai trò cụ thể như Project Manager, Developer, Business Analyst,… |
| Sản phẩm (Products) | Đầu ra cụ thể sau mỗi giai đoạn |
| Thực hành (Practices) | Các kỹ thuật như timeboxing, ưu tiên MoSCoW, phát triển lặp |
Tất cả đều có vai trò ngang nhau để đảm bảo dự án:
- Hoàn thành đúng thời hạn
- Trong phạm vi ngân sách
- Không ảnh hưởng đến chất lượng
9.2. Các giai đoạn trong quy trình DSDM
Quy trình của DSDM mềm dẻo hơn Waterfall và bao gồm:
- Giai đoạn tiền dự án (Pre-Project) – Xác định lý do và nhu cầu dự án.
- Xây dựng nền tảng (Foundations) – Đặt mục tiêu, phạm vi, tài nguyên, cách quản lý.
- Phát triển tiến hóa (Evolutionary Development) – Phát triển theo từng vòng lặp.
- Triển khai (Deployment) – Cung cấp sản phẩm hoàn thiện hoặc từng phần.
- Hậu dự án (Post-Project) – Đánh giá, cải tiến và hỗ trợ bảo trì.
Mỗi vòng phát triển gồm: Phân tích – Thiết kế – Phát triển – Kiểm thử liên tục, và có thể thay đổi linh hoạt nếu cần.
9.3. Quy trình triển khai theo DSDM
Sau khi xây dựng nền tảng vững chắc, dự án có thể được phát triển theo hướng tiến hóa và lặp đi lặp lại, từ đó nhanh chóng điều chỉnh và phản hồi.
✅ Ví dụ thực tế:
Trong một công ty phát triển phần mềm quản lý bán hàng:
- Giai đoạn đầu: chỉ cần xây dựng quản lý đơn hàng.
- Giai đoạn tiếp theo: bổ sung quản lý kho, khách hàng, khuyến mãi.
- Người dùng phản hồi sau từng phần → nhóm phát triển điều chỉnh ngay.
Chương 10: Tóm tắt và gợi ý nghiên cứu
✅ Tổng kết
- DSDM là khung Agile mạnh mẽ, ứng dụng được cho nhiều loại dự án.
- Khắc phục những hạn chế của Waterfall.
- Tập trung vào giá trị thực tế, cộng tác, chất lượng và tính linh hoạt.
📝 Gợi ý nghiên cứu thêm:
- Tìm hiểu các vai trò trong nhóm DSDM như Business Ambassador, Technical Coordinator,…
- Nghiên cứu chi tiết phương pháp timeboxing và ưu tiên MoSCoW.
- Đọc thêm tại: https://www.dsdm.org
Chương 11: Scrum – Phương pháp Agile phổ biến nhất
11.1. Scrum là gì?
Scrum là một phương pháp Agile phổ biến dùng để quản lý và điều hành các dự án phát triển phần mềm theo dạng vòng lặp ngắn (sprint), tập trung vào sự cộng tác, tính linh hoạt và kết quả thực tế.
11.2. Cấu trúc Scrum
| Thành phần chính | Mô tả |
|---|---|
| Sprint | Chu kỳ phát triển ngắn, thường kéo dài 1–4 tuần |
| Product Owner | Người đại diện cho khách hàng, quyết định tính năng nào cần phát triển |
| Scrum Master | Người bảo vệ quy trình Scrum, loại bỏ trở ngại cho nhóm |
| Development Team | Nhóm kỹ thuật thực hiện phát triển sản phẩm |
✅ Quy trình:
- Lập kế hoạch Sprint
- Phát triển & Kiểm thử trong Sprint
- Họp hằng ngày (Daily Scrum)
- Hoàn thiện và trình bày sản phẩm (Sprint Review)
- Rút kinh nghiệm (Sprint Retrospective)
🎯 Scrum phù hợp với dự án thay đổi liên tục, cần phản hồi nhanh.
Chương 12: FDD – Phát triển dựa trên tính năng
12.1. FDD là gì?
Feature Driven Development (FDD) là phương pháp Agile tập trung vào việc phát triển phần mềm dựa trên tính năng cụ thể có giá trị kinh doanh.
12.2. Các bước trong FDD
- Xây dựng mô hình tổng thể
- Lập danh sách tính năng
- Lập kế hoạch theo tính năng
- Thiết kế theo tính năng
- Xây dựng theo tính năng
12.3. Đặc điểm chính
- Tính năng nhỏ gọn, có thể giao hàng từng phần.
- Mỗi tính năng đều được thiết kế và phát triển riêng biệt.
- Nhấn mạnh kỹ thuật lập trình hướng đối tượng.
🎯 FDD phù hợp với dự án lớn, có hệ thống phức tạp và nhiều module.
Chương 13: XP – Lập trình cực hạn (Extreme Programming)
13.1. XP là gì?
Extreme Programming (XP) là phương pháp Agile tập trung mạnh vào kỹ thuật lập trình, viết mã chất lượng cao, kiểm thử liên tục và phản hồi nhanh chóng.
13.2. Các thực hành chính của XP
| Kỹ thuật | Mô tả |
|---|---|
| Pair Programming | Lập trình đôi – 1 người viết mã, 1 người kiểm tra |
| Test-Driven Development (TDD) | Viết test trước khi viết mã |
| Continuous Integration | Tích hợp liên tục, build tự động |
| Refactoring | Tái cấu trúc mã để tối ưu hiệu suất và bảo trì |
| 40-hour Week | Không làm việc quá sức – đảm bảo năng suất bền vững |
🎯 XP phù hợp với nhóm kỹ thuật cao, môi trường cần phản hồi nhanh và có độ thay đổi thường xuyên.
Chương 14: Lean – Tư duy tinh gọn trong phát triển phần mềm
14.1. Lean là gì?
Lean Software Development xuất phát từ Lean Manufacturing của Toyota. Trong lĩnh vực phần mềm, Lean tập trung vào việc tối ưu hóa quy trình, loại bỏ lãng phí và tăng giá trị cho khách hàng.
14.2. Bảy nguyên lý Lean
- Loại bỏ lãng phí (Eliminate Waste)
- Tăng cường học tập (Build Quality In)
- Ra quyết định chậm rãi, có cân nhắc (Decide as Late as Possible)
- Giao hàng nhanh chóng (Deliver as Fast as Possible)
- Trao quyền cho nhóm (Empower the Team)
- Tối ưu toàn bộ hệ thống (Optimize the Whole)
- Chất lượng là ưu tiên hàng đầu
🎯 Lean phù hợp với tổ chức có quy trình phức tạp, cần cải tiến liên tục.
Chương 15: So sánh tổng quan các phương pháp
| Tiêu chí | Scrum | FDD | XP | Lean |
|---|---|---|---|---|
| Quản lý dự án | ✅ | ❌ | ❌ | ❌ |
| Tập trung vào kỹ thuật | ❌ | ✅ | ✅ | ✅ |
| Tính linh hoạt cao | ✅ | Trung bình | Cao | Cao |
| Phù hợp dự án nhỏ | ✅ | ❌ | ✅ | ✅ |
| Phù hợp dự án lớn | Trung bình | ✅ | Trung bình | ✅ |
Ôn tập và hệ thống kiến thức
Đây là phần giúp bạn rà soát lại toàn bộ nội dung đã học và tự đánh giá mức độ hiểu biết trước khi bước vào phần thực hành và bài tập cuối kỳ.
16.1. Kiến thức trọng tâm cần ghi nhớ
✅ Tuyên ngôn Agile gồm 4 giá trị:
- Cá nhân và tương tác hơn quy trình và công cụ.
- Phần mềm hoạt động hơn tài liệu đầy đủ.
- Cộng tác với khách hàng hơn đàm phán hợp đồng.
- Phản hồi với thay đổi hơn tuân thủ kế hoạch.
✅ Các phương pháp Agile phổ biến:
- Scrum: theo chu kỳ ngắn, rõ vai trò (PO, SM, Dev Team).
- FDD: phát triển theo từng tính năng.
- XP: nhấn mạnh kỹ thuật lập trình và kiểm thử.
- Lean: giảm lãng phí, tối ưu toàn hệ thống.
- DSDM: khung quản lý dự án linh hoạt, theo nguyên tắc Pareto (80/20).
✅ Agile khác Waterfall ở đâu?
| Agile | Waterfall |
|---|---|
| Linh hoạt | Cứng nhắc |
| Lặp, gia tăng | Tuần tự |
| Người dùng tham gia thường xuyên | Người dùng tham gia ít |
| Ưu tiên thay đổi và cải tiến | Khó thay đổi |
Tài liệu tham khảo gợi ý
📘 Các tài liệu nên đọc:
- DSDM Agile Project Framework (2014) – DSDM Consortium
🔗 https://www.dsdm.org/resources/dsdm-handbooks/the-dsdm-agile-project-framework-2014-onwards - DSDM Atern Handbook (2008) – Phiên bản cũ hơn nhưng hữu ích.
🔗 https://www.dsdm.org/resources/dsdm-handbooks/dsdm-atern-handbook-2008 - The Agile Manifesto – Bản gốc từ năm 2001
🔗 https://agilemanifesto.org
| Nội dung | Tóm lược |
|---|---|
| ✅ Agile là gì? | Tư duy phát triển phần mềm linh hoạt, tương tác cao, phản ứng nhanh. |
| ✅ So sánh Agile và Waterfall | Agile lặp – thích ứng, Waterfall tuyến tính – cứng nhắc. |
| ✅ DSDM | Khung Agile chuyên nghiệp, dễ mở rộng. |
| ✅ Scrum, XP, FDD, Lean | Mỗi phương pháp có ưu điểm riêng, ứng dụng tùy theo dự án. |
| ✅ Tư duy chính | Ưu tiên giá trị, phản hồi người dùng, phát triển từng bước, loại bỏ lãng phí. |
